https://docs.google.com/document/d/1J1QydipO4XtPw2G8xg4jb9tIyn_8THvw/edit?usp=drive_link&ouid=113909855637228714990&rtpof=true&sd=true
Намтар
(Явуухулан, Монголын орчин үеийн яруу найраг, 2018)
Бэгзийн Явуухулан (1929–1982)
Монголын орчин үеийн уянгын шүлгийн нэрт төлөөлөгч, утга зохиолын түүхэнд гүн мөр үлдээсэн сод найрагч.
Амьдрал ба боловсрол
1929 оны 3-р сарын 15-нд Завхан аймгийн Алдархаан суманд төрсөн.
Бага наснаасаа байгаль, малчин ахуйн дунд өссөн нь шүлэгт нь байнга туссан байдаг.
Улаанбаатар хотын багшийн сургуульд суралцсан.
1959–1962 онд ЗХУ-ын Москва хотын М. Горькийн нэрэмжит Утга зохиолын дээд сургуульд суралцаж, мэргэжлийн яруу найрагчаар бэлтгэгдсэн.
Уран бүтээл, онцлог
1950-аад оноос уран зохиолд хүч түрэн орж ирж, богино хугацаанд уншигчдын сэтгэлийг татсан.
Ээж, аав, байгаль, эх орон, хайр сэтгэл, хувь хүний сэтгэл зүй, амьдралын утга учрыг уянгалаг, гүн утгатай үгээр илэрхийлдэг.
Шүлгүүд нь энгийн атлаа ухаарал төрүүлдэг, монгол ахуйтай нягт уялдсан.
Өөрийн шүлгүүдээс гадна орос болон дэлхийн яруу найрагчдын бүтээлийг орчуулан толилуулж, утга зохиолын гүүр болсон.
Алдаршсан бүтээлүүд
“Аавын гар”, “Миний ээж”, “Талын монгол хүү”, “Цэнхэр дэвтэр”, “Эх орон”, “Хайр”, “Миний нутаг” зэрэг олон бүтээл
Шүлгүүд нь дуу болон зохиогдож, олон нийтийн сэтгэлд хоногшсон.
Эрхэлж байсан ажил, шагнал
“Цог” сэтгүүлийн эрхлэгч, Зохиолчдын хорооны удирдах албан тушаалд ажиллаж байсан.
1982 онд нас барахынхаа өмнө Монгол Улсын Ардын уран зохиолч цолоор шагнагдсан.
Түүхэн байр суурь:
Б. Явуухулан бол 20-р зууны Монголын утга зохиолын шинэ үеийг эхлүүлж, хүний сэтгэл зүй, уянгын мэдрэмжийг шүлгээр хамгийн яруу тансаг илэрхийлж чадсан ховор найрагчдын нэг. Түүний уран бүтээл өнөөг хүртэл үе үеийн уншигчдыг сэтгэл догдлуулсаар байна.
“Аавын гар” шүлгийн эх (1-р хэсэг ба тайлбар)
(Явуухулан, 1980) (Бат-Очир, 2020)
Аавын гар байлаа
Арван хуруу нь тэгширсэн
Аргагүй л хөдөлмөрийн хүн
Аж төрөхийн эрхэнд ширүүссэн
Утга, дүрслэл, уран сайхны илэрхийлэл:
Шүлгийн эхлэлд аавын гарыг барим тавим, амьд мэт дүрсэлдэг.
“Арван хуруу нь тэгширсэн” – гарын хөдөлмөрч, эв дүйтэй, зохицолтой байдлыг илтгэнэ.
“Аж төрөхийн эрхэнд ширүүссэн” – амьдралын хүнд хүчир хөдөлмөрөөс болж гар нь хатуу, барзгар болсон.
Зохиолч үүгээр аавынхаа гадаад төрхийг бодитойгоор харуулж, түүний дотоод зан чанарыг урьдач байдлаар бэлдэж байна.
Шүлгийн сүүлийн хэсэг ба гүн ухаан
(Бат-Очир, 2020) (Явуухулан, 1980)
Түүний гар хатуу ч
Сэтгэлийн гүн нь зөөлөн
Тэр л гарын үрчлээн дунд
Түүхийн мөр үлдсэн байдаг
Утга санаа:
“Хатуу гар” нь гадаад байдлыг, “сэтгэлийн гүн зөөлөн” нь дотоод хүн чанарыг илэрхийлнэ.
Энд гарыг зөвхөн махбодын хэсэг бус амьдралын бэлгэдэл болгон харуулж байна.
“Үрчлээн дунд түүхийн мөр” гэх нь:
Аавын гар дээр амьдралын бүх зовлон, хөдөлмөр, түүхийн жим шингэсэн
Энэ гар бол амьд архив, гэр бүлийн түүх, эр хүний зам мөр юм.
